نماز در کلام امیر

 در نهج البلاغه چنین آمده است :

و عن ذلک ما حرس الله عباده المؤ منین بالصلوات و الزکوات و

مجاهدة الصیام فى الایام المفروضات تسکینا لا طرافهم و تخشیعا لا بصارهم و تذلیلا لنفوسهم و اذهابا الخیلاء عنهم .

یعنى : خداوند بندگان مؤمن را با نمازها و زکاتها و روزه هاى دشوار از کبر و خودبینى محافظت و حراست مى کند، به پیکر آنان آرامش ‍ مى بخشد، به دیدگان آنان فروتنى مى دهد، نفس آنان را رام مى سازد، دلهاى آنان را افتادگى مى آموزد، و خود پسندى را از آنان دور مى کند.

در کشور اسلامى ما همه آحاد مردم بویژه بلند پایگاه علمى و اجتماعى و مالى ، به این خصوصیات نیاز مندند. بلاى طغیان و تجاوز، و زورگویى ، و زیاده طلبى ، و تحقیر دیگران ، و نادیده گرفتن حق صاحبان حق ، امروز بزرگترین آفت جوامع بشرى و جامعه جهانى است . و علاج این همه ، در این بیان والاى علوى (علیه السلام ) است .

توجه به این واقعیتها، نقش برجسته نماز و نیایش را در چشم اهل بصیرت و انصاف آشکار مى سازد و اهتمام به ترویج و تعریف این فریضه پر راز و رمز را، بر دو آگاهان جامعه مى نهد.

 اهمیت و فضیلت نماز

نماز برترین عمل

قال على (علیه السلام )

او صیکم باالصلوة و حفظها فانها خیر العمل و هى عمود دینکم .

شما را به نماز و مراقبت از آن سفارش مى کنم ، زیرا نماز برترین عمل و ستون و اساس دین شما است . 

نماز سیماى دین

قال على (علیه السلام ):

لکل شى ء وجه دینکم الصلوة .

 (هر چیزى سیمائى دارد و سیماى دین شما نماز است .)

 نماز ستون دین

قال على (علیه السلام ):

الله اءلله فى الصلوة فانها عمود دینکم

خدا را، خدا را که نماز را از یاد نبرید، زیرا آن ستون دین شما است .

نماز پایه دین

قال على (علیه السلام ):

سست من قواعد الدین ... و اقامة الصلوة .

 (شش چیز از اصول و پایه هاى دین است ... از جمله برپا داشتن نماز.)

 وجوب نماز

قال على (علیه السلام )

تعاهدوا اءمر الصواة و حافظوا علیها و استکثروا منها و تقربوابها فانها کانت على المؤ منین کتابا موقوتا

امر نماز را مرا مراعات کنید و بر حفظ آن بکوشید و زیاد بجا آورید و به وسیله آن به خدا تقرب جوئید. زیرا نماز فرضیه اى است که در وقت معین بر اهل ایمان واجب شده است .

 محبوب ترین اعمال

قال على (علیه السلام )

اءحب الاعمال الى الله الصلوة

محبوب ترین کارها نزد خداوند نماز است .

 زائر پروردگار

قال على (علیه السلام )

اءلمنتظر وقت الصلوة بعد العصر زائر الله و حق على الله - عزوجل - ان یکرم زائره و یعطیه ما ساءل .

هر مسلمانى که منتظر وقت نماز بعد از عصر است ، زائر پروردگار مى باشد و بر عهده خداوند عزیز و جلیل است که زائر خود را گرامى بدارد و به هر چه را که خواهد عطا فرماید.

 فریاد ابلیس از نماز گزار

قال على (علیه السلام ):

ان العبد اذا سجد نادى ابلیس : یا ویله اءصاع و عصیت و سجد و اءبیت .

وقتى که بنده اى سجده کرد، ابلیس فریاد مى زند: واى بر من ! او اطاعت کرد ولى من معصیت کردم ، او سجده کرد و من از این عمل سرباز زدم .

 قوام اسلام

قال على (علیه السلام )

اوصیکم بالصلوة التى هى عمود الدین و قو ام الاسلام فلا تغلوا عنها

سفارش مى کنم شما را به نمازى که ستون دین و قوام اسلام است ، پس از نماز غافل نشوید.

 اقامه نماز نشانه ملیت اسلامى

قال على (علیه السلام ):

و اقام الصلوة فانها الملة .

بر پا داشتن نماز نشانه اصلى ملیت در دین اسلام است .

 حفظ نماز

قال على (علیه السلام ):

لا یخرج فى سفر یخاف فیه على دینه و صلوته

نباید انسان عزم سفرى را نماید که خطرى براى دین و نماز او دارد.

 نماز و توبه

قال على (علیه السلام ):

ما اءهمنى ذنب اءمهلت بعده حتى اءصلى رکعتین و اءسال الله العافیة

گناهى که پس از آن مهلت یافتم تا دو رکعت نماز گزارم و از خدا اصلاح آن گناه را بخواهم ، مرا اندوهگین نکرد.

 نماز برترین وسیله نزدیکى به خدا

قال على (علیه السلام ):

نماز از بین دو وسیله نزدیکى به خدا برترین است .

 نماز فرق میان مؤ من و کافر

قال على (علیه السلام ):

اءلفرق بین المومن و الکافر الصلوة . فمن ترکها و ادعى الایمان کذبه فعله وکان علیه شاهد من نفسه .

فرق میان مؤ من و کافر نماز است و هر که آن را ترک کند و ادعاى ایمان نماید، کار و عمل او ادعایش را تکذیب مى کند و شاهد و گواهى از وجود خودش بر او خواهد بود.

 تاءکید پیامبر (صلى الله علیه وآله ) به نماز

قال على (علیه السلام ):

کان رسول الله (صلى الله علیه وآله ) یاءتینا کل غداه فیقول : اءلصلوة رحمکم الله اءلصلوة . انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اءهل البیت و یطهر کم تطهیرا.

پیامبر اکرم (صلى الله علیه وآله ) هر صبح به خانه ما مى آمد و مى فرمود: وقت نماز است خدایتان شما را رحمت کند (بشتابید به سوى ) نماز (زیرا خداوند اراده کرده است که پلیدى را از شما خاندان وحى و رسالت دور کند و شما را از گناهان ، پاک و پاکیزه فرماید.)

 نماز ملاک پذیرش سایر اعمال

قال على (علیه السلام ):

الصلوة عمود الدین وهى اول ما ینظر الله فیه من عمل ابن آدم ، فان صحت نظر فى باقى عمله و ان لم تصح لم ینظر له فى عمل و لا حظ فى الاسلام لمن ترک الصلوة .

نماز ستون دین است و آن اولین عمل آدمیزاده است که خدا بدان نظر مى کند، اگر صحیح و درست بود، به سایر اعمالش نیز نظر فرماید و اگر صحیح نبود در هیچ عمل دیگرش نمى نگرد. و کسى که تارک نماز باشد بهره اى از اسلام ندارد.

 اقامه نماز در همه شرایط

قال على (علیه السلام ):

قال رسول الله (صلى الله علیه وآله ): اذا لم یستطع الرجل یصلى قائما فلیصل جالسا فان لم یستطع ان یصلى جالسا فلیصل مستلقیا ناصبا رجلیه حیال القبلة یومى ایماء.

رسول اکرم (صلى الله علیه وآله ) فرموده است : اگر آدمى نتواند ایستاده نماز به جاى آورد، آن را نشسته بخواند. و اگر آن گونه نیز نتواند، به پشت بخوابد و پاهایش را به جانب قبله دراز کند و با ایماء و اشاره نماز بخواند.

 پرسش از نمازگزاران در روز حساب

قال على (علیه السلام ):

عن کمیل عن امیرالمؤ منین (علیه السلام ) فیما اءوصاه به قال : یا کمیل ! لا تغتر باقوام یصلون فیطیلون و یصومون فیداومون ، و یتصدقون فیحسنون فانهم موقوفون .

 کمیل گوید: امیرالمؤ منین (علیه السلام ) در وصیت خود فرمود: اى کمیل ! به کارهاى مردمى که نماز را طولانى مى کنند و مداومت در روزه گیرى دارند و در صدقه دادن ، احسان مى کنند، فریفته مباش ؛ زیرا آنان را (هم ) در موقف حساب براى پرسش نگاه مى دارند.

 نماز امام على علیه السلام

اولین نماز گزار

قال على (علیه السلام )

اللهم انى اءول من اناب وسمع و اجاب . لم یسبقنى الا رسول الله (صلى الله علیه وآله ) بالصلوة

بار خدایا ! من نخستین کسى هستم که به حق رسیدم و آن را شنیدم و پذیرفتم . هیچ کسى در نماز بر من پیشى نگرفت ، مگر رسول خدا (صلى الله علیه وآله ).

 عبادت على علیه السلام

قال على (علیه السلام ):

الهى ! هذه صلوتى صلیتها لا لحابة منک الیها، و لارغبة منک فیها الا تعظیما و طاعة و اجابة لک الى ما امرتنى به . الهى ! ان کان فیها خلل او نقص من رکوعها اوسجودها، فلا تؤ اخذنى و تفضل على بالقبول و الغفران .  

بار خدایا ! این نماز را که در پیشگاه تو به جاى آوردم ، نه به جهت نیازى است که تو به آن دارى و نه به خاطر میل و رغبتى است که در آن دارى ، بلکه براى بزرگداشت و پذیرش فرمان تو است که مرا به انجام آن فرمان داده اى . خدایا ! اگر در نماز من عیبى است و یا رکوع و سجود آن ناقص است ، مرا بازخواست مکن و با پذیرش و آمرزش خود، بر من تفضل و عنایت فرما (که من در همه حال به تو محتاجم ).

 برپائى نماز به وجود على علیه السلام

قال على (علیه السلام ):

فى الحدیث : بعلى قامت الصلوة

به (وجود مبارک على (علیه السلام ) نماز برپاشد.

 زکات در حال رکوع

ابوذر غفارى گوید: روزى از روزها با رسول خدا ( (صلى الله علیه وآله ) در مسجد، نماز مى خواندیم که سائلى وارد مسجد شد و از مردم تقاضاى کمک نمود، ولى کسى چیزى به او نداد، لذا دست خود را به آسمان بلند کرد و گفت : خدایا تو شاهد باش که من در مسجد رسول تو، تقاضاى کمک کردم ، ولى احدى جواب مساعد به من نداد. در این بین على (علیه السلام ) که در حال رکوع بود، با انگشت کوچک دست راست خود اشاره کرد، سائل نزدیک آمد و انگشتر را از دست آن حضرت بیرون آورد. پیامبر اکرم (صلى الله علیه وآله ) که در حال نماز بود. این جریان را مشاهده کرد. هنگامى که از نماز فارغ شد سر به سوى آسمان بلند کرد و چنین گفت : خداوندا ! برادرم موسى از تو تقاضا کرد که سینه او را وسیع گردانى و کارها را بر او آسان سازى و گره از زبانش بگشایى تا مردم گفتارش را درک کنند، و نیز موسى درخواست کرد هارون را که برادرش بود وزیر و یاورش قرار دهى و به وسیله او نیرویش را زیاد کنى و در کارهایش شریک سازى .

خداوندا ! من محمد پیامبر و برگزیده تو هستم ، سینه مرا گشاده کن و کارها را بر من آسان ساز، از خاندانم على را وزیر من گردان تا به وسیله او پشتم قوى و محکم گر نهج البلاغه . ابوذر گوید: هنوز دعاى پیامبر (صلى الله علیه وآله ) پایان نیافته بود که جبرئیل فرمود آمد و آیه ولایت را نازل کرد

انما ولیکم الله و رسوله و الذین آمنوا الذین یقیمون الصلوة و یؤ تون الزکوة و هم راکعون (4)

ولى امر و یاور شما تنها خدا و رسول و آن مؤ منانى هستند که نماز را بپا داشته و به فقیران در حال رکوع زکات مى دهند. (5)

 نماز پاى درختان خرما

امام باقر (علیه السلام ) مى فرماید: پدرم على بن الحسین (علیه السلام ) در هر شبانه روز هزار رکعت نماز مى خواند، همان کارى که امیرالمؤ منین (علیه السلام ) انجام مى داد. على (علیه السلام ) پانصد درخت خرما داشت که پاى هر یک از آن نخل ها دو رکعت نماز مى خواند. (و با سرشک دیدگانش ریشه آنها را آبیارى مى کرد.)

 هزار رکعت نماز

قال الصادق (علیه السلام ):

ان علیا فى اخر عمره یصلى فى کل یوم و لیلة الف رکعة .

على (علیه السلام ) در آخر عمر خویش ، شبانه روز هزار رکعت نماز مى گزارد.

 نمازخانه حضرت على علیه السلام

قال الصادق (علیه السلام ):

کان العلى (علیه السلام ) بیت لیس فیه شى ء الافراش و سیف و مصحف و کان یصلى فیه .

على (علیه السلام ) اتاقى داشت که در آن ، غیر از فرش و شمشیر و قرآن چیز دیگرى نبود، وى در آن اتاق نماز مى خواند.

 حالت امام در نماز

و کان على (علیه السلام ) اذا حضر وقت الصلوة یتململ و یترلزل . فیقال له : ما لک یا امیرالمؤ منین ؟ فیقول : جاء وقت امانة عرضها الله على السموات و الارض و الجبال فابین ان یحملنها و اشفقن منها.

چون وقت نماز فرا مى رسید، على (علیه السلام ) به خود مى پیچید و مى لرزید. به او مى گفتند: یا امیرالمؤ منین ! تو را چه شده است ؟ مى فرمود: وقت اداى امانتى رسیده است که خداوند آن را بر آسمانها و زمین و کوهها عرضه کرد و آنها از قبول آن ابا کردند و از آن بیمناک شدند.

 بیرون آوردن تیر از پاى على علیه السلام درحال نماز

ینسب الى مولانا امیرالمؤ منین (علیه السلام ) آنه وقع رجله نصل ، فلم یکن من اخراجه . فقالت فاطمة (علیه السلام ) اخر جوه فى حال صلوته ، فانه لا یحس بما یجرى علیه حینئذ. فاخرج و هو (علیه السلام ) صلوته .

در مورد حضرت على (علیه السلام ) آمده است که در یکى از جنگ ها تیرى به پاى آن حضرت فرو رفته بود و بیرون آوردن آن ممکن نمى شد. فاطمه (علیه السلام ) فرمود: آن را در حال نماز از پایش بیرون آورید؛ زیرا در آن حال ، آنچه را بر او مى گذرد، احساس نمى کند. بر اساس سفارش فاطمه (علیه السلام ) هنگامى که امام مشغول نماز بود، تیر را از پایش ب 2 یرون کشیدند.

ملاى جامى این ماجرا را به نظم در آورده و مى گوید:

 استعانت از نماز

قال على (علیه السلام ):

اءلا انکم ملاقوا العدو غدا ان شاء الله . فاطیلوا الیلة القیام و اکثروا تلاوة القران و اسئلو الله الصبر و النصر.

 (در نبرد معروف صفین و پیش از آغاز جنگ ، امیرالمؤ منین (علیه السلام ) به دلیر مردان همراه خود خطاب کرد و فرمود:) شما - ان شاء الله - فردا با دشمن درگیر خواهید شد. پس امشب را بیشتر به نماز مشغول باشید و قرآن را بسیار تلاوت کنید و از خداوند صبر و نصرت (استقامت و پیروزى ) بخواهید.

 نماز شب در شب عملیات

قال على (علیه السلام )

ما ترکت صلوة اللیل منذ سمعت قول النبى (صلى الله علیه وآله ): صلوة الیل نور فقال ابن الکواء: و لیلة الهریر؟ قال : و لیلة الهریر.

از روزى که رسول خدا (صلى الله علیه وآله ) فرمود: (نماز شب نور است )، نماز شب را ترک نکردم . ابن کواء از حضرت پرسید: حتى در لیلة الهریر. امام فرمود: حتى در آن شب .

 نماز اول وقت حتى در جنگ

کان على یوما فى حرب صفین مشتغلا بالحرب و القتال ، و هو مع ذلک بین الصفین مراقب الشمس . فقال له ابن عباس : یا امیرالمؤ منین ما هذا لفعل ؟ قال : انظر الى الزوال حتى نصلى : فقال له ابن عباس و هل هذا وقت صلوة ؟ ان عندنا لشغلا بالقتال عن الصلوة . فقال : على ما نقاتلهم ؟ انما نقاتلهم على الصلوة . قال و لم یترک صلوة اللیل قط حاتى لیلة الهریر. (6)

:روزى در جنگ صفین حضرت على (علیه السلام ) در حالى که مشغول جنگ بود مرتب به خورشید نگاه مى کرد. ابن عباس عرض ‍ کرد: یا امیرالمؤ منین ! این چه کارى است که شما انجام مى دهید؟ حضرت فرمود نگاه مى کنم تا وقع فرا رسیدن ظهر، نماز را (در اول وقت ) بخوانم . ابن عباس گفت : آیا حالا وقت نماز است ؟ ما مشغول جنگ هستیم . حضرت فرمود: مگر ما براى چه چیزى مى جنگیم ؟ به درستى که ما براى نماز، مى جنگیم . ابن عباس گفت : هیچ گاه نماز شب على (علیه السلام ) ترک نشد حتى در لیلة الهریر.

 طولانى کردن رکوع

عن ابى عبدالله (علیه السلام ):

کان على یرکع فیسیل عرقه حتى یطافى عرقه من طول قیامه .

امیرالمؤ منین (علیه السلام ) رکوع نماز را آن قدر طولانى مى کرد که عرق از ساق پاى وى جارى و زیر قدم هاى مبارکش مى شد.

 هدیه پیامبر (صلى الله علیه وآله )

اهدى الى رسول الله (صلى الله علیه وآله ) ناقتال عظیمتان ، فجعل احداهما لمن یصلى رکعتین لا یهم بشى ء من امر الدنیا. ولم یجبه احد سوى على (علیه السلام ) فاعطاه کلتیهما.

به پیامبر (صلى الله علیه وآله ) دو شتر بزرگ هدیه دادند. پیامبر (صلى الله علیه وآله ) یکى از دو شتر را به عنوان هدیه قرار داد براى کسى که دو رکعت نماز به جاى آورد و چیزى از امور دنیا را به خاطر نیاورد و به فکر چیزى از دنیا نیفتد. کسى به فکر دنیا و مافیها نیفتد، نخواند) به جز حضرت على (علیه السلام ) که پاسخ مثبت داد. پیامبر (صلى الله علیه وآله ) هر دو شتر را به على (علیه السلام ) مرحمت فرمود.

 پناه بردن به نماز

عن ابى عبدالله (علیه السلام ) قال :

کان على (علیه السلام ) اذا هاله شى ء فزع الى الصلوة ثم تلى هذه الایة و استعینوا بالصبر الصلوة

هنگامى که براى امیرالمؤ منین (علیه السلام ) مشکلى پیش مى آمد، به نماز پناه مى برد (و ناراحتى خویش را از طریق نماز جبران مى کرد) و آیه (از صبر و نماز یارى جویید) را تلاوت مى کرد.

 ارزش نماز جمعه

عن وهب بن جعفر قال :

ان علیا (علیه السلام ) کان یقول : لان ادع شهود حضور الاضحى عشر مرات احب الى من ان ادع شهود حضور الجمعة مرة و احدة من غیر علة .

 وهب بن جعفر گوید: على (علیه السلام ) مى فرمود: اگر ده سال حضور در نماز عید قربان را ترک نمایم ، بهتر است از این که یک بار بدون علت در نماز جمعه حاضر نشوم .

 حضور قلب

انه کان اذا دخل الصلوة کان کاءنه بنا ثابت او عمود قائم لا یتحرک و کان ربما رکع او سجد فیقع الطیر علیه ولم یطق احد ان یحکى صلوة رسول الله (صلى الله علیه وآله ) الا على بن ابیطالب و على بن الحسین (علیهما صلوة المصلین ).

:همانا امیرالمؤ منین (علیه السلام ) هنگامى نماز، همچون بنائى ثابت و ستونى استوار بود که هیچگونه تحرکى نداشت . و بسا رکوع و سجودش طولانى مى شد و بدن مبارکش آنقدر بى حرکت بود که گاهى مرغى بر پشت مبارک آن حضرت مى نشست و احدى جز على بن ابیطالب (علیه السلام ) و على بن الحسین (علیه السلام ) طاقت نداشت که مانند رسول خدا (صلى الله علیه وآله ) نماز بخواند.

 حافظ دین و نماز

قال رسول الله (صلى الله علیه وآله ):

و الله یا معشر قریش لتقیمن الصلوة و لتؤ تن الزکاة اءو لا بعثن علیکم رجلا فیضرب اعناقکم على الدین اءنا اءو خاصف النعل

نبى اکرم (صلى الله علیه وآله ) فرموده است : به خدا قسم اى گروه قریش ! باید نماز بپاى دارید و زکات بدهید، یا مبعوث کنم بر شما مردى را که گردن هاى ما را به خاطر دین بزند که آن شخص ، خودم هستم یا کسى که کفش خود را وصله مى زند (یعنى امیرالمؤ منین (علیه السلام )

 تغییر رنگ چهره امام در نماز

قال الصادق (علیه السلام ):

و کان على (علیه السلام ) اذا قام الى الصلوة فقال : وجهت و جهى للذى فطر السموات و الارض (7) تغیر لونه حتى یعرف ذلک فى وجهه .

هنگامى که على (علیه السلام ) به نماز مى ایستاد، این آیه شریفه را مى خواند: (رو مى آورم با تمام وجودم به کى که آسمانها و زمین را آفرید)و رنگ مبارک حضرتش تغییر مى کرد، به طورى که تغییر حالت و دگرگونى از صورت مبارکش به خوبى مشاهده مى شد.

 آثار و اسرار نماز

نماز وسیله تقرب به خدا

قال على (علیه السلام ):

(اءلصلوة قربان کل تقى .)

نماز وسیله تقرب و نزدیک شدن انسان پرهیزگار به خداست .

 نماز و حسادت ابلیس

قال على (علیه السلام ):

اذا قام الرجل الى الصلوة اءقبل الیه ابلیس ینظر الیه حسدا لما یرى من رحمة الله التى تغشاه

هنگامى که شخصى به نماز مى ایستد، شیطان مى آید و با حسادت به او نگاه مى کند؛ زیرا مى بیند که رحمت خدا او را فرا گرفته است .

 برکات نماز

قال على (علیه السلام ):

ان الانسان اذا کان فى الصلوة فان جسده و ثیابه و کل شى ء حوله یسبح .

هنگامى که انسان در حال نماز است ، اندام و لباسش و هر چه پیرامون اوست ، خدا را تسبیح مى گویند.

 نماز دژ محکم در مقابل شیطان

قال على (علیه السلام ):

الصلوة حصن من سطوات الشیطان .

نماز قلعه و دژ محکمى است که نمازگزار را از حملات شیطان نگاه مى دارد