نماز مقبول
نشان قبولی نماز چیست؟
شهید مطهری در تبیین این مسأله می گوید:
«اولین
اثر عبادت که انسان را به خدا نزدیک می کند تسلط به خود است، از این جا
بفهمید ، کدام عبادت قبول است و کدام قبول نیست. عبادت بدون این که انسان
را به خدا نزدیک کند، عبادت نیست یعنی نمی توان باور کرد که انسان عبادت
کند ولی به خدا نزدیک نشود وعبادتش را هم درست انجام داده باشد، چنین چیزی
محال است، عبادت ، شرط تقرب و نزدیک شدن به خداوند است.
وقتی
عبادت مقبول است که ما را به خدا نزدیک کند، پس اولین و بهترین نشانه ای
که ما بفهمیم آیا عبادت ما مورد قبول پروردگار واقع شده یا نه، آن است که
ببینیم با آن عبادت چه اندازه بر خود مسلط و به خداوند نزدیک شده ایم».
( مطهری، مرتضی، آزادی معنوی، با ویرایش جدید گفتار معنوی، نشر صدرا، چاپ نونزدهم، 1378 ش، ص 108)
عباداتی
که انسان انجام می دهد، برای اینکه مؤثر واقع شوند غیر از شرط صحّت، باید
واجد شرط قبول یا کمال نیز باشند. شرط صحّت، یعنی اینکه انجام عبادت سبب
شود مؤاخذه و عقاب ترک عبادت از انسان برداشته شود که به سبب انجام دادن
صحیح ظواهر عبادات امکان پذیر می باشد. اما شرط قبول و کمال عبادت، در واقع
به روح عبادات بر می گردد یعنی آنچه که علاوه بر ظواهر، مراعاتش، انسان را
به قرب خدا و رشد معنوی می رساند و در فرد و جمع، تأثیر می گذارد.
گاهی
عبادت، صحیح است، ولی رشد آور نیست، مثل دارویی که شفابخش نیست و فقط
جلوی شیوع بیشتر بیماری را می گیرد. و به بیانی دیگر از کیفر می رهاند ولی
ما را محبوب خدا نمی سازد.
امیرمؤمنان علی( علیه السّلام ) می
فرماید:«کُونُوا عَلی قَبُول الْعَمَلِ اَشَدَّ عِنایة مِنکُم عَلَی
الْعَمَل ؛ به قبولی عمل، بیش از اصل عمل توجّه داشته باشید. «
(بحارالانوار، ج 71، ص 173 ). انسان ممکن است برای پذیرش در جایی، هم کارت
ورود بگیرد، هم طبق مقررات ظاهری عمل کند، ولی در مصاحبه به دلائلی مانند
فساد اخلاق یا سوء سابقه یا ... رد شود. عبادات هم ممکن است از نظر مقررات
الهی، درست انجام گیرند، ولی به دلایلی مورد قبول خداوند واقع نشوند. مگر
نه این است که گاهی کارهای صحیحی از طرف افراد غیر مسئول انجام می گیرد ولی
به جای تشکّر، از آنان انتقاد هم می شود؟! پس شرطِ قبولی کار، چیزی دیگر
است.
نماز مقبول:
در منابع اسلامی برای قبولی عبادات و به ویژه نماز
که نمونه بارز عبادت و تجسم عبادت و بندگی است، شرایطی بیان شده است که
رعایت آنها شرط پذیرفته شدن و قبولی عبادت و نماز است. به برخی از این
شرایط در ذیل اشاره می شود:
1. داشتن تقوا و ورع: این شرط مهم ترین شرط
قبولی عبادت و نماز است. تقوا و ورع معنای وسیعی دارد که دوری از گناهان و
محرمات و انجام واجبات الهی شاخه ای از درخت تنومند و شعبه ای از شعبه های
آن است. در روایتی از پیامبر اسلام(ص) چنین آمده است: اگر به قدری نماز
بخوانید تا چون تار باریک و لاغر شوید و به اندازه ای روزه بگیرید که تا
چون کمان خم و منحنی شوید خداوند آن را از شما نمی پذیرد مگر آن که تقوا و
ورع داشته باشید.(میزان الحکمه، ج5، ح10322، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی)
حتما
داستان فرزندان آدم (هابیل و قابیل) را در قرآن شنیده اید. زمانی که هر دو
قربانی کردند، قربانی یکی پذیرفته شد و دیگری نه. خداوند علت قبولی عمل
هابیل را تقوای او می داند و می فرماید: (إِنَّما یتَقَبَّلُ اللَّهُ مِنَ
الْمُتَّقِین - خدا تنها از اهل تقوا می پذیرد. سوره مائده، آیه 27 ).
نقل
کرده اند شخصی هنگام عبور از بازار، دو قرص نان سرقت کرد و دو انار از
مغازه ای دیگر. سپس آن انار و نان را به فقیر داد. به او گفتند: این چه
کاری است؟ گفت: خداوند هر گناه را یک کیفر ولی ثواب را ده برابر پاداش می
دهد.
من با آن دو نان و دو انار، چهار گناه کردم ولی به فقیر که دادم،
چهل ثواب بردم. چهار گناه از چهل ثواب که کم شود، سی و شش ثواب باقی می
ماند. به او گفتند: پاداش ده برابر، برای کسی است که کارش بر اساس تقوا
باشد. انفاق از مال غصبی نه تنها پاداش ندارد بلکه عقاب هم دارد. مگر
نخوانده ای که: (انما یتقبل الله من المتقین ...!).
بله خداوند اعمال
صالح را تنها از متقین می پذیرد. قبولی نماز، وابسطه به میزان تقوای نماز
گزار است. هرچه تقوای انسان بیشتر باشد، میزان قبولی و تأثیرگزاری اعمالش
نیز بیشتر است. حال با توجه به معنای تقوا (مراقبت انسان از خویش، به گونه
ای که در ورطه انحراف و گناه نیفتد)، آیا می توان کسانی که مرتکب گناه می
شوند را متقی و با تقوا خواند تا در نتیجه نمازشان مورد قبول حق قرار گیرد؟
شهید
مطهری در تبیین این مسأله چنین می گوید: «اولین اثر عبادت که انسان را به
خدا نزدیک می کند تسلط به خود است، از این جا بفهمید ، کدام عبادت قبول است
و کدام قبول نیست. عبادت بدون این که انسان را به خدا نزدیک کند، عبادت
نیست یعنی نمی توان باور کرد که انسان عبادت کند ولی به خدا نزدیک نشود
وعبادتش را هم درست انجام داده باشد، چنین چیزی محال است، عبادت ، شرط تقرب
و نزدیک شدن به خداوند است. وقتی عبادت مقبول است که ما را به خدا نزدیک
کند، پس اولین و بهترین نشانه ای که ما بفهمیم آیا عبادت ما مورد قبول
پروردگار واقع شده یا نه، آن است که ببینیم با آن عبادت چه اندازه بر خود
مسلط و به خداوند نزدیک شده ایم». (مطهری، مرتضی، آزادی معنوی، با ویرایش
جدید گفتار معنوی، نشر صدرا، چاپ نوزدهم، 1378 ش، ص 108).
