اوقات مخصوصه و فضیلت نمازها
اول وقت آن آغاز پهن شدن سفیده صبح و آخر وقت مخصوص نماز صبح هنگام طلوع خورشید می‌باشد.
از اول وقت تا شروع سرخی شفق در طرف مشرق وقت فضیلت نماز صبح است. [۱]
از زوال ظهر، هنگامی که سایه شاخص به طرف مشرق شروع به زیادتر شدن کند وقت نماز ظهر و به مقدار چهار رکعت مانده به مغرب آخرین وقت اقامه نماز ظهر می‌باشد.
از اول ظهر به اندازه چهار رکعت وقت مخصوص نماز ظهر می‌باشد. [۲]
از اول زوال ظهر تا اینکه سایه شاخص به اندازه خود شاخص شود. [۳]
وقت مشترک نماز ظهر با نماز عصر
پس از وقت مخصوص نماز ظهر تا چهار رکعت مانده به‌مغرب را وقت مشترک گویند.
پس از نماز ظهر (به مقدار چهار رکعت از اول زوال گذشته) تا مغرب.
از زمانی که سایه شاخص چهار انگشت شود تا آنکه سایه شاخص دو برابر خود شاخص گردد.
به مقدار چهار رکعت مانده تا مغرب.
از مغرب (زمان از بین رفتن سرخی پس از غروب آفتاب در طرف مشرق) تا به مقدار چهار رکعت مانده به نیمه شب.
از اول مغرب به اندازه سه رکعت نماز. [۴]
از اول مغرب تا زوال سرخی طرف مغرب.
وقت مشترک نماز مغرب با نماز عشاء
پس از وقت مخصوص نماز مغرب تا چهار رکعت مانده به نیمه شب.
پس از نماز مغرب (به مقدار سه رکعت از اول مغرب گذشته) تا نیمه شب.
از زوال سرخی طرف مغرب تا یک سوم شب. [۵]
به مقدار چهار رکعت مانده تا نیمه شب.
(اگر کسی نماز مغرب و نماز عشا را از نیمه شب تأخیر انداخت از روی ناچاری مانند خواب، یا فراموشی و مانند آن، یا عمدا" تأخیر انداخته باشد. احتیاط این است که تا طلوع فجر، نماز مغرب و عشار را به قصد مافی‌الذمه بخواند واگر تا طلوع فجر، به مقدار هر دو نماز وقت باقی نمانده باشد احتیاطا" نماز عشا را به جا آورد و احتیاط بیشتر این است که نماز مغرب و عشاء را پس از وقت به ترتیب قضا کند). [۶]
چوب یا چیز دیگری را که برای معین کردن ظهر، به زمین فرو می‌برند، شاخص گویند.
اگر چوب یا چیزی مانند آن (شاخص) را، راست در زمین هموار فرو برند، صبح که خورشید بیرون می‌آید، سایه آن به طرف مغرب می‌افتد و هر چه آفتاب بالا می‌آید این سایه کم می‌شود و در شهرهای ما در اوّل ظهر شرعی به آخرین درجه کمی می‌رسد و ظهر که گذشت، سایه آن به طرف مشرق برمی‌گردد و هر چه خورشید رو به مغرب می‌رود، سایه زیادتر می‌شود. بنابراین، وقتی سایه به آخرین درجه کمی رسید و دو مرتبه رو به زیاد شدن گذاشت، معلوم می‌شود ظهر شرعی شده است؛ ولی در بعضی شهرها مثل مکه که گاهی موقع ظهر سایه به کلّی از بین می‌رود، بعد از آن که سایه دوباره پیدا شد، معلوم می‌شود ظهر شده است.
وقت مخصوص و مشترک برای اشخاص فرق می‌کند؛ به طور مثال، اگر به اندازه خواندن دو رکعت نماز از اول ظهر بگذرد، وقت مخصوص نماز ظهر کسی که مسافر است، تمام شده و داخل وقت مشترک می‌شود و برای کسی که مسافر نیست، باید به اندازه خواندن چهار رکعت نماز بگذارد.
احتیاط واجب آن است که برای نماز مغرب و عشا و مانند این‌ها شب را، از اول غروب تا اذان صبح حساب کنند و برای نماز شب و مانند آن تا اوّل آفتاب حساب نمایند.
۱- موقعی انسان می‌تواند مشغول نماز شود که یقین کند وقت داخل شده است، یا دو مرد عادل به داخل شدن وقت خبر دهند. [۷]
۲- کسی که به اندازه خواندن یک رکعت نماز، وقت دارد، باید نماز را به نیت ادا بخواند؛ ولی نباید به عمد نماز را تا این وقت تأخیر بیندازد.
۳- کسی که مسافر نیست، اگر تا مغرب به اندازه خواندن پنج رکعت نماز وقت دارد، باید نماز ظهر و عصر هر دو را بخواند و اگر کمتر وقت دارد باید فقط نماز عصر را بخواند و بعد نماز ظهر را قضا کند؛ و اگر تا نصف شب به اندازه خواندن پنج رکعت نماز وقت دارد، باید نماز مغرب و عشا را بخواندو اگر کمتر وقت دارد، باید فقط عشا را بخواند و بعد از آن نماز مغرب را بخواند و به احتیاط واجب، نیت اداو قضا ننماید (یعنی به نیّت مافی الذمه بخواند).
۴- کسی که مسافر است، اگر تا مغرب به اندازه خواندن سه رکعت نماز وقت دارد، باید نماز ظهر و عصر را بخواند و اگر کمتر وقت دارد، باید فقط عصر را بخواند و بعد نماز ظهر را قضا کند، و اگر تا نصف شب به اندازه خواندن چهار رکعت نماز وقت دارد، باید نماز مغرب و عشا را بخواند و اگر کمتر وقت دارد، باید فقط عشا را بخواند و بعد مغرب را بدون نیت ادا و قضا به جا آورد، و چنانچه بعد از خواندن عشا، معلوم شود که به مقدار یک رکعت یا بیشتر وقت به نصف شب مانده است، باید فورا" نماز مغرب را به نیت ادا به جا آورد.
۵- مستحب است انسان نماز را در اول وقت آن بخواند و راجع به آن خیلی سفارش شده است و هر چه به اول وقت نزدیک‌تر باشد بهتر است، مگر آنکه تأخیر آن از جهتی بهتر باشد، به طور مثال صبر کند که نماز را به جماعت بخواند.
پانویس
۱. ↑ تحریر الوسیلة ج۱، ص۱۳۸.
۲. ↑ تحریر الوسیلة ج۱، ص۱۳۷-۱۳۸.
۳. ↑ تحریر الوسیلة ج۱، ص۱۳۸.
۴. ↑ تحریر الوسیلة ج۱، ص۱۳۸.
۵. ↑ تحریر الوسیلة‌ج۱، ص۱۳۸.
۶. ↑ تحریر الوسیلة ج۱، ص۱۳۸.
۷. ↑ تحریر الوسیلة ج۱، ص۱۴۰.
منبع
احکام اسلامی، ص۵۱-۵۴.
