نماز و مدیریت زمان

در سنت دینی مسلمین، یکی از مستحبات مؤکد، اقامه نماز در ابتدای زمان شرعی است که در اصطلاح عرفی مسلمین «نماز اول وقت» گفته می‌شود و بر اساس آموزه‌ها و وعده‌های همین سنت دینی عمل به این مستحب، مستوجب ثواب اخروی است.

ولی پیچیدگی زندگی مدرن و اشتغالات فراوان مسلمانان در زمانه ما موجب شده کمتر «فرصت» عمل به این مستحب شرعی را یافته و نمازهای یومیه ـ که بر اساس آیات 17 و 18سوره روم قرآن واجب شرعی است - بویژه نمازهای ظهر، عصر، مغرب و عشا با تأخیر خوانده شود.

 

این دغدغه روزانه جامعه دیندار و شریعتمدار در عصر متجدد، تیزرو و پیچیده باید سامان یابد و پاسخ داده شود که در مواجهه با این «چه کنم» و «انتخاب» چگونه باید عمل کرد؟ طبیعی است پاسخ شرعی و فقهی آن ترک هر عملی به احترام نماز است. همانگونه که در روایات آمده است، رسول مکرم خدا (صلی الله علیه و آله وسلم ) مشغول به هرکاری بودند، چون وقت نماز فرا می‌رسید رنگ از رخساره ایشان می‌رفت و حضرتش همچون معشوقی مضطرب به اقامه نماز می‌شتافتند. ولی اگر همه مسلمین چنین تقیدی در عمل به سنت نبوی داشتند شاید امروز این مسأله دغدغه‌ای را بر نمی‌انگیخت. نکته مدنظر در این یادداشت کوتاه، وجوب عقلانی اقامه نماز اول وقت برای مسلمین است.

بر اساس ادله عقلی و علمی زیر که از یک اصل مشهور و تثبیت شده مدیریت استنباط شده، برای هر مسلمانی اقامه نماز اول وقت نه تنها از نظر فقهی عمل به یک مستحب شرعی و آرامش درونی و ثواب اخروی است، بلکه از نظر عقلی نیز و با در نظر گرفتن آموزه‌های مدیریت زمان «time management» امری پسندیده و بجا در انجام امورات روزانه است. مدیریت زمان بر4 اصل استوار است:
1- آیا لازم است کاری حتماً انجام شود؟
2- آیا این کار را حتماً من باید انجام دهم؟
3- آیا این کار حتماً باید الان انجام شود؟
4- آیا این کار اولویت اول را درکارهای امروز من دارد؟
براساس علم مدیریت هر فردی - نه صرفاً مدیران – برای تنظیم و ساماندهی امورات روزانه خود در مواجهه اولیه با هر کاری باید به سؤالات مذکور پاسخ داده و سپس اقدام کند. فرد مسلمان نیز در مواجهه به صدای اذان و دعوت به اقامه نماز اگر بر اساس سؤالات علمی مذکور عمل کند براساس تأیید و توصیه عقل معاش‌اندیش، اقامه نماز اول وقت را در اغلب زمانها بر دیگر کارها ترجیح داده و برتر می‌شمارد.
اول آنکه این کار - یعنی نماز - باید انجام شود و ترک یا تأخیر در فرجه زمان شرعی مقرر نیست و حتی اگر به هر دلیلی اقامه نشود قضای آن بر فرد مسلمان و حتی وارث او واجب می‌شود. دوم آنکه نماز را براساس اصل وجوب عینی در فقه هر فردی باید رأسا و شخصاً اقامه کند و امری قابل تفویض نیست. سوم آنکه بین 5 حکم شرعی واجب، مستحب، مباح، مکروه و حرام اولویت دوم را دارد و این خود مشوّق فرد دیندار و متشرع در عمل به این مهم است.
به همین سادگی و آسانی وجوب عقلی اقامه نماز اول وقت برای مسلمانان محرز است؛ حال آنکه شریعت چون بر آسان‌گیری بنا شده آن را مستحب می‌داند.

منبع:باشگاه اندیشه